W tym module znajdziecie materiały dotyczące przechodzenia z systemu socjalistycznego do demokratycznego w Polsce w latach 1989–1990. Ustalenia, które zawarli wówczas rządzący i opozycja, ukształtowały Polskę na kolejne dekady i nadal mają wpływ na jej życie polityczne, gospodarkę, relacje międzynarodowe czy kulturę.
Przełom 1989–1990
Źródła i opracowania Po II wojnie światowej Przełom 1989–1990
Tekst wprowadzający
Łukasz Jasiński, „Polska 1989. Pionier ewolucyjnych zmian”
Pierwszym krokiem na drodze do odejścia od autorytarnego socjalizmu w kierunku demokracji i gospodarki rynkowej w Polsce były negocjacje komunistycznego rządu i opozycji wiosną 1989 r. przy Okrągłym Stole. Przedstawicielom „Solidarności” zależało na uzyskaniu zgody na legalną działalność i wpływ na życie publiczne. Władza, mając świadomość gospodarczej katastrofy Polski, usiłowała z kolei zrzucić na opozycję część odpowiedzialności za konieczne, bolesne społecznie reformy. Niezależnie od intencji obu stron polski Okrągły Stół stał się inspiracją dla innych krajów Bloku Wschodniego.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Źródło
Adam Michnik, „Wasz prezydent, nasz premier” (1989)
Sukces „Solidarności” w wyborach 4 czerwca 1989 r. stworzył zupełnie nową sytuację polityczną w Polsce. Redaktor naczelny opozycyjnej „Gazety Wyborczej”, Adam Michnik, zasugerował w swoim artykule podział władzy pomiędzy PZPR a „Solidarność”. Koncepcja ta była przedmiotem wielu dyskusji i kontrowersji.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Źródło
Mieczysław F. Rakowski, „Dzienniki polityczne”, fragmenty (1989)
Mieczysław F. Rakowski był dziennikarzem i politykiem oraz premierem PRL w latach 1988–1989. Jego dzienniki są wciąż ważnym źródłem do najnowszej historii Polski. Dzięki starannie pielęgnowanemu wizerunkowi intelektualisty-liberała Rakowski miał też dobre kontakty z zachodnimi socjaldemokratami, zwłaszcza z zachodnioniemiecką SPD i Helmutem Schmidtem.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Źródło
Program wyborczy komitetu obywatelskiego „Solidarność” (1989)
Komitet Obywatelski „Solidarność” funkcjonował od grudnia 1988 r. Składał się z opozycyjnych intelektualistów i działaczy społecznych. Przed planowanymi na 4 czerwca 1989 r. częściowo wolnymi wyborami przygotował on listy kandydatów oraz opracował program zapowiadający przeprowadzenie reform.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Źródło
Notatka dyrektora Departamentu I MSW gen. Zdzisława Sarewicza (1989)
Władze NRD obserwowały przemiany w Polsce z niepokojem i nieufnością, uznając polskie reformy za lekkomyślny eksperyment. Kierownictwo Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SED) obawiało się, że polski przykład może sprowokować społeczeństwo NRD do protestów. Po wizycie we wschodnich Niemczech jeden z generałów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL sporządził notatkę opisującą niezadowolenie NRD-owskich władz z przemian w Polsce.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Źródło
Oświadczenie premiera Tadeusza Mazowieckiego z 12 września 1989
12 września 1989 r. rząd Tadeusza Mazowieckiego uzyskał w Sejmie wotum zaufania. Nowy premier – pierwszy w PRL pochodzący z opozycji antykomunistycznej – zapowiedział w swoim przemówieniu demokratyzację życia publicznego i reformy gospodarcze.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
Opracowanie
Jan Skórzyński, „Krótka historia Solidarności”, fragmenty (2014)
Jan Skórzyński jest polskim historykiem i publicystą. W latach 70. i 80. był członkiem opozycji antykomunistycznej. Po 1989 r. zajął się badaniem jej historii i dziejom późniejszych przemian w Polsce.
Jedną z jego prac na ten temat jest „Krótka historia Solidarności 1980–1989” z 2014 r.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.
