Solidarność 1980–1981

W latach 1980–1981 pierwszy raz w dziejach Polski ruch społeczny zjednoczył tak wiele różnych grup i warstw społecznych: robotników, rolników, intelektualistów, studentów, urzędników itd. Sukces „Solidarności” był  możliwy dzięki współpracy i solidarności całego społeczeństwa.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

Protesty polskich robotników z 1956 i 1970 r. miały formę manifestacji, które milicja i wojsko brutalnie tłumiły, strzelając do demonstrantów. Nauczeni tymi doświadczeniami robotnicy w latach 80. stosowali znacznie skuteczniejszą i dotkliwszą dla władz formę strajku okupacyjnego.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

17 sierpnia 1980 r. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy ogłosił w Stoczni Gdańskiej listę 21 postulatów. Zawierała ona zarówno żądania o charakterze ekonomicznym, jak i związane z przestrzeganiem praw człowieka. O wadze tego dokumentu dla historii Polski i Europy świadczy fakt, że 21 postulatów z Gdańska znajduje się obecnie na liście UNESCO „Pamięć Świata”.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

Lata 1980–1981 są określane mianem „karnawału Solidarności”. Koegzystencja niezależnego od władz ruchu społecznego z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą była pełna napięć i konfliktów. Jedną z form działania „Solidarności” były oświadczenia i odezwy kierowane do opinii publicznej.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

Lata 80. były czasem zapaści polskiej gospodarki. W tej sytuacji jednym z zadań „Solidarności” było przygotowanie planu walki z recesją i problemami z zaopatrzeniem w żywność i inne podstawowe towary. 27 stycznia 1981 r. Krajowa Konferencja ds. Żywności „Solidarności” wydała ocenę w tej sprawie.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

Licząca około 10 milionów członków „Solidarność” była wielkim ruchem społecznym znacznie wykraczającym poza rolę związku zawodowego. W negocjacjach z rządzącymi jej przedstawiciele poruszali nie tylko tematy ekonomiczne, ale także kwestie praworządności i praw człowieka. W kwietniu „Solidarność” wydała Uchwałę Krajowej Komisji Porozumiewawczej w sprawie dalszych rokowań z rządem.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

„Solidarność” z reguły nie poruszała kwestii międzynarodowych, nie chcąc zadrażniać stosunków z ZSRR i innymi krajami Bloku Wschodniego. Na I Krajowym Zjeździe Delegatów uchwalono jednak dokument, który mimo ogólnikowej formuły wzbudził złość w stolicach sąsiednich krajów. Minister Bezpieczeństwa Państwowego Niemieckiej Republiki Demokratycznej określił „Posłanie do Ludzi Pracy Europy Wschodniej” jako nawoływanie „do kontrrewolucyjnej działalności skierowanej przeciwko istniejącemu porządkowi”.
Przeczytaj więcej po kliknięciu na symbol PDF.

Pielgrzymka Papieża Jana Pawła II do ojczyzny w czerwcu 1979 r. odegrała wielką rolę dla późniejszych przemian w Polsce. Zgromadziła ona największe w historii PRL tłumy uczestniczące w mszach. Masowe uczestnictwo w uroczystościach i słowa Jana Pawła II o „odnowieniu oblicza” kraju przyczyniło się do przełamania społecznej bariery strachu i obojętności.
Zobacz zdjęcie po kliknięciu na symbol PDF.

Strajk w Stoczni Gdańskiej, zorganizowany przez działaczy opozycyjnych Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, trwał w dniach 14–31 sierpnia 1980 r. Do początkowych postulatów o charakterze ekonomicznym dołączyły żądania polityczne, m.in. możliwości tworzenia związków zawodowych niezależnych od władz. Fala strajków ogarnęła wkrótce całą Polskę, zmuszając komunistyczne władze do podjęcia rozmów z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym z siedzibą w gdańskiej stoczni.
Zobacz zdjęcie po kliknięciu na symbol PDF.

Na czele Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego stał Lech Wałęsa, elektryk, działacz opozycji związany ze Stocznią Gdańską. Prowadził on, wspólnie z reprezentantami innych zakładów zrzeszonych w MKS i ze wsparciem intelektualistów, negocjacje z przedstawicielami rządu PRL. Zakończyły się one podpisaniem 31 sierpnia 1980 r. porozumienia z władzami, na mocy którego zgodziły się one na powołanie do życia niezależnych od władz związków zawodowych. Dało to początek Niezależnemu Samorządnemu Związkowi Zawodowemu „Solidarność”.
Zobacz zdjęcie po kliknięciu na symbol PDF.

Gdańsk i inne miasta Wybrzeża nie były jedynymi ośrodkami protestów, w których władze zmuszone były do zawarcia układów ze strajkującymi. 30 sierpnia 1980 r. w Stoczni Szczecińskiej podpisano pierwsze z serii porozumień. 3 września władze zawarły porozumienie z przedstawicielami górników strajkujących na Śląsku w Jastrzębiu-Zdroju, a 9 września z hutnikami w Katowicach. Strajki na Śląsku i porozumienia z Jastrzębia odegrały dużą rolę, gdyż potwierdziły  obowiązywanie ustaleń z Gdańska, które wspólnie doprowadziły do zmiany ekipy rządzącej i otworzyły okres trudnego współistnienia PZPR i „Solidarności”. 
Zobacz zdjęcie po kliknięciu na symbol PDF.

Władze PRL dysponowały monopolem informacyjnym. Ważną rolę w dostępie do niezależnych informacji odegrał utworzony wiosną 1981 r. „Tygodnik Solidarność”, którego redakcja musiała się jednak zmagać z cenzurą i szykanami ze strony władz.
Zobacz okładkę pierwszego numeru „Tygodnika Solidarność” po kliknięciu na symbol PDF.

Plakat zawierający cytat z Bertolta Brechta oddaje specyfikę „pierwszej Solidarności” z lat 1980–1981, która pełniła rolę masowego ruchu społecznego. „Solidarność” łączyła w sobie różne poglądy i środowiska, znacznie wykraczając poza formułę zwykłego związku zawodowego. Jednocześnie jednak odrzucała przemoc, stawiając na pokojowe metody nacisku na władze.
Zobacz plakat po kliknięciu na symbol PDF.

Zjazd „Solidarności” skupiał demokratycznie wybranych przedstawicieli regionów. Odbyło się na nim wiele debat i sporów pomiędzy zwolennikami ostrożnej polityki wobec władz a bardziej radykalnymi działaczami. Nietypowa w autorytarnym państwie atmosfera autentycznej debaty powodowała często łamanie porządku obrad i odstępowanie od wytyczonych kierunków dyskusji. W trakcie zjazdu wybrano władze „Solidarności” z Lechem Wałęsą na czele.
Zobacz zdjęcie po kliknięciu na symbol PDF.